Υπογονιμότητα ορίζεται η αποτυχία να επιτευχθεί εγκυμοσύνη μετά από τουλάχιστον 12 μήνες τακτικών ελεύθερων σεξουαλικών επαφών. Ένας στους επτά ανθρώπους περίπου στην Ευρώπη είναι  υπογόνιμοι. Το 35-40% αυτών είναι γυναίκες, 35-40% άνδρες και 10-20% μικτές (άνδρες και γυναίκες).

Αν και οι συχνότεροι παράγοντες υπογονιμότητας είναι ο σαλπιγγικός παράγοντας, η ενδομητρίωση, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, οι διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας, η ηλικία κ.λπ. (για τις γυναίκες) και η στυτική δυσλειτουργία και οι διαταραχές των παραμέτρων του σπέρματος  (για τους άνδρες), ο τρόπος ζωής και οι καθημερινές συνήθειες επηρεάζουν τη γονιμότητα των ανδρών και των γυναικών όπως επίσης και τη γονιμότητα των παιδιών που γεννιούνται. 

Το κάπνισμα είναι μια από τις πιο κοινές ανθρώπινες συνήθειες και παραμένει ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 30% των ανδρών  άνω των 15 ετών καθώς και το 40-50% των ανδρών σε αναπαραγωγική ηλικία (20-40 ετών) είναι καπνιστές. Στις γυναίκες, τα ποσοστά αυτά είναι περίπου αντίστοιχα. 

Οι αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος στη υγεία όπως στο καρδιαγγειακό  και αναπνευστικό σύστημα είναι γνωστές, αλλά πολλοί δεν γνωρίζουν ότι το κάπνισμα επηρεάζει και τη γονιμότητα. 

Πολλές μελέτες αναφέρουν συσχέτιση μεταξύ καπνίσματος και καθυστέρηση στην επίτευξη εγκυμοσύνης σε ζευγάρια των οποίων οι άντρες είναι καπνιστές. Το κάπνισμα επηρεάζει παραμέτρους του σπέρματος όπως, κινητικότητα, την μορφολογία και την συγκέντρωση σε σπερματοζωάρια μέσω του οξειδωτικού στρες και της βλάβης που προκαλείται στο DNA του σπέρματος. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η ανδρική γονιμότητα μπορεί να επηρεαστεί ακόμη και με την παρουσία φυσιολογικών παραμέτρων σπέρματος.

Τα συστατικά του καπνού, όπως η νικοτίνη, το κάδμιο και το μονοξείδιο του άνθρακα έχουν συσχετιστεί με αυξημένο οξειδωτικό στρες των σπερματοζωαρίων.

Επίσης, η άμεση τοξική βλάβη των όρχεων στους καπνιστές μπορεί να επηρεάσει την κανονική λειτουργία του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-γονάδας, οδηγώντας σε διαταραχή της ενδοκρινικής λειτουργίας και της σπερματογένεσης στους όρχεις. Το κάπνισμα επηρεάζει την εκκριτική λειτουργία των κυττάρων Sertoli και Leydig στους όρχεις, προκαλώντας έτσι την εξασθενημένη ποιότητα σπέρματος που παρατηρείται στους καπνιστές.

Το κάπνισμα, ενεργητικό αλλά και παθητικό, αποδεδειγμένα μπορεί να προκαλέσει στυτική δυσλειτουργία.

Η κιρσοκήλη είναι η ανώμαλη διαστολή του φλεβικού πλέγματος κοντά στο άνω και το πλάγιο τμήμα του οσχέου. Είναι πολύ συχνή και παρατηρείται στο 15% περίπου του γενικού πληθυσμού στους άντρες καθώς και στο 40% περίπου των υπογονιμων ανδρών. Ο συνδυασμός του καπνίσματος και της κιρσοκήλης σχετίζεται με επίπτωση στο σπέρμα 10 φορές μεγαλύτερη   από ό, τι παρατηρείται σε άντρες που έχουν κιρσοκήλη αλλά δεν καπνίζουν και πέντε φορές μεγαλύτερη επίπτωση στους άνδρες που καπνίζουν αλλά δεν είχαν κιρσοκήλη. 

Οι γυναίκες που καπνίζουν χρειάζονται περισσότερο χρόνο να επιτύχουν εγκυμοσύνη σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Τα ποσοστά υπογονιμότητας στις καπνίστριες είναι περίπου διπλάσια από το αυτά που παρατηρούνται στις μη καπνίστριες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα συστατικά του καπνού επηρεάζουν την λειτουργία των ωοθηκών και επομένως την ποιότητα των ωαρίων καθώς και τη λειτουργία του ενδομητρίου. 

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η περίοδος αναπαραγωγής είναι μικρότερη και η εμμηνόπαυση εμφανίζεται από ένα έως τέσσερα χρόνια νωρίτερα σε γυναίκες καπνίστριες. Το κάπνισμα μπορεί να επιφέρει μείωση της συχνότητας εμφάνισης του εμμηνορρυσιακού κύκλου που μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία του ενδομητρίου καθώς και διαταραχές της ωορρηξίας. Διάφορες τοξίνες που απελευθερώνονται κατά την καύση του καπνού έχουν ανιχνευθεί και ταυτοποιηθεί στην ωοθήκη και / ή στο ωοθυλακικό υγρό καθώς επίσης και στα κύτταρα του ενδομητρίου των καπνιστριών. 

Οι επιπτώσεις του καπνίσματος στη γονιμότητα εμφανίζονται ακόμα και στις  θεραπείες  υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση. Συχνά παρατηρείται ότι οι γυναίκες καπνίστριες χρειάζονται υψηλότερες δόσεις φαρμάκων κατά τη διάρκεια της θεραπείας, λαμβάνεται μικρότερος αριθμός ωαρίων κατά την ωοληψία, έχουν χαμηλότερο ποσοστό γονιμοποίησης λόγω της ποιότητας των ωαρίων και επίσης χαμηλότερα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης σε σύγκριση με τους ασθενείς που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση και δεν καπνίζουν. 

Παρόλο που υπάρχει ανάγκη για περισσότερες μελέτες που θα βοηθήσουν στην κατανόηση σε βάθος των μηχανισμών με τους οποίους το κάπνισμα επηρεάζει την γονιμότητα ανδρών και γυναικών, κρίνεται σκόπιμο να ενθαρρύνουμε τα ζευγάρια να σταματήσουν το κάπνισμα πριν την έναρξη των προσπαθειών να επιτύχουν εγκυμοσύνη.

Το οξειδωτικό στρες παίζει σημαντικό ρόλο στην παθοφυσιολογία της υπογονιμότητας. Μελέτες σε διαιτητικά συμπληρώματα και αντιοξειδωτικά δείχνουν γενικά μια ωφέλιμη επίδραση στη λειτουργία των ωοθηκών και των όρχεων. Ωστόσο, ο μηχανισμός δράσης αυτών καθώς και ο βέλτιστος τρόπος λήψης και δοσολογίας είναι άγνωστος.